253428
با شروع فصل سرما، تب، گلودرد، سرفه و گرفتگی بینی مهمان ناخوانده بسیاری از خانه‌ها می‌شوند. در چنین شرایطی، داروهای بدون نسخه (OTC) به عنوان راهکاری سریع برای تسکین علائم و بهبود حال عمومی به کمک ما می‌آیند. اما مواجهه با قفسه‌های مملو از انواع داروی سرماخوردگی و آنفلوآنزا در داروخانه‌ها، می‌تواند فرآیند انتخاب را به تجربه‌ای گیج‌کننده تبدیل کند. این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع و تحلیلی، شما را در انتخاب موثرترین و ایمن‌ترین داروها یاری می‌کند تا با درک بهتر ترکیبات و عملکرد آن‌ها، تصمیمی آگاهانه بگیرید.
درک ماهیت داروی سرماخوردگی و آنفلوآنزا: درمان یا تسکین؟
نکته حائز اهمیت این است که داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و آنفلوآنزا، عفونت ویروسی را ریشه‌کن نمی‌کنند؛ بلکه تنها به کاهش علائم آزاردهنده کمک کرده و دوران بیماری را قابل تحمل‌تر می‌سازند. اکثر این داروها حاوی ترکیبات فعالی هستند که هر یک نقش خاصی در تسکین علائم ایفا می‌کنند. شناخت این ترکیبات کلید انتخاب صحیح است. برای مثال، استامینوفن یا ایبوپروفن برای تب و درد، دکسترومتورفان برای سرفه و فنیل‌افرین برای گرفتگی بینی تجویز می‌شوند. دقت در برچسب‌خوانی از مصرف همزمان چندین داروی سرماخوردگی با ترکیبات مشابه و در نتیجه دوز بیش از حد جلوگیری می‌کند.
مبارزه با تب و بدن‌درد: کدام داروی سرماخوردگی مناسب است؟
یکی از شایع‌ترین علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا، تب و بدن‌درد است. دو گروه دارویی اصلی برای کنترل این علائم وجود دارد:
استامینوفن (مانند تایلنول): این دارو تب‌بر و مسکن است و معمولاً ظرف ۱۵ تا ۶۰ دقیقه اثر می‌کند. دوز بالای استامینوفن می‌تواند به کبد آسیب برساند، بنابراین رعایت دقیق دستورالعمل‌ها ضروری است.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (مانند ادویل، موترین): این دسته نیز علاوه بر کاهش تب و درد، خاصیت ضدالتهابی دارند. ایبوپروفن حدود ۲۰ دقیقه تا دو ساعت شروع به اثرگذاری می‌کند. مصرف دوز بالای NSAIDها ممکن است به معده و کلیه‌ها آسیب برساند.
آسپرین: از خانواده NSAIDهاست، اما برای کودکان و نوجوانان زیر ۱۹ سال توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند خطر سندرم ری (Reye’s syndrome)، یک بیماری نادر اما جدی را افزایش دهد.
راهنمای انتخاب داروی سرفه برای سرماخوردگی و آنفلوآنزا: خشک یا خلط‌دار؟
سرفه می‌تواند خشک و آزاردهنده یا خلط‌دار و مرطوب باشد که هر یک نیاز به رویکرد دارویی متفاوتی دارد:
سرفه خشک: دکسترومتورفان (مانند دلسیم) یک سرکوب‌کننده رفلکس سرفه است و برای کاهش سرفه‌های خشک و بدون خلط مفید است. معمولاً ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف اثر می‌کند.
سرفه خلط‌دار: گایافنزین (مانند ماسینکس) با رقیق کردن خلط، به دفع آن کمک می‌کند. نوشیدن مایعات فراوان در کنار مصرف گایافنزین، اثربخشی آن را افزایش می‌دهد. زمان اثرگذاری آن حدود ۳۰ دقیقه است.
نکته مهم: مصرف اکثر داروهای ضدسرفه برای کودکان زیر ۴ سال توصیه نمی‌شود. در این گروه سنی، جایگزین‌های طبیعی مانند عسل (برای کودکان بالای یک سال) و استفاده از دستگاه بخور سرد می‌توانند موثر باشند.
رفع گرفتگی بینی: داروی سرماخوردگی موثر برای احتقان
احتقان بینی یکی از علائم آزاردهنده است که با داروهای خوراکی و اسپری‌های بینی قابل تسکین است:
داروهای خوراکی: سودوافدرین (مانند سودافد) و فنیل‌افرین (مانند سودافد PE) از داروهای رایج خوراکی هستند. سودوافدرین معمولاً مؤثرتر است اما می‌تواند باعث بی‌خوابی شود و در برخی کشورها تنها با ارائه کارت شناسایی قابل تهیه است.
اسپری‌های بینی: اکسیمتازولین (مانند آفرین) و فنیل‌افرین (مانند نئو-سینفرین) در عرض ۲ تا ۱۰ دقیقه اثر می‌کنند. با این حال، نباید بیش از سه روز متوالی استفاده شوند، زیرا ممکن است منجر به «احتقان بازگشتی» و وابستگی شوند.
کنترل آبریزش بینی و عطسه با داروی سرماخوردگی
برای کنترل آبریزش بینی و عطسه که از علائم شایع سرماخوردگی و آنفلوآنزا هستند، آنتی‌هیستامین‌ها به خشک شدن ترشحات کمک می‌کنند:
آنتی‌هیستامین‌های نسل اول: دیفن‌هیدرامین (مانند بنادریل) و دوکسیلامین (مانند یونیسوم) می‌توانند در تسکین آبریزش و عطسه مؤثر باشند، اما اغلب باعث خواب‌آلودگی شدید می‌شوند.
آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم (غیرخواب‌آور): داروهایی مانند لوراتادین (کلاریتین) که برای آلرژی‌ها کاربرد دارند، معمولاً برای سرماخوردگی رایج چندان مؤثر نیستند. آزلستین (مانند آستپرو آلرژی) که به شکل اسپری بینی عرضه می‌شود، سریع‌الاثر (۱۵ تا ۳۰ دقیقه) است و می‌تواند در موارد آبریزش بینی مفید باشد.
انتخاب هوشمندانه: داروی سرماخوردگی و آنفلوآنزا برای روز و شب
بسیاری از شرکت‌ها، فرمولاسیون‌های جداگانه "روز" و "شب" را برای داروهای سرماخوردگی عرضه می‌کنند.
داروهای روزانه: این ترکیبات معمولاً حاوی موادی مانند سودوافدرین یا فنیل‌افرین هستند که برای بیداری و فعالیت در طول روز مناسب‌اند، اما می‌توانند منجر به بی‌خوابی شوند.
داروهای شبانه: این داروها اغلب شامل ترکیبات خواب‌آور مانند دیفن‌هیدرامین یا دوکسیلامین هستند تا به خواب راحت‌تر کمک کنند. برخی از آن‌ها ممکن است حاوی الکل نیز باشند که باید به آن توجه شود. هنگام مصرف داروهای شبانه، از رانندگی یا انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند، خودداری کنید.
توصیه‌های کلیدی پیش از مصرف داروی سرماخوردگی و آنفلوآنزا
برای اطمینان از اثربخشی و ایمنی، رعایت نکات زیر هنگام انتخاب و مصرف داروی سرماخوردگی و آنفلوآنزا ضروری است:
برچسب دارو را با دقت بخوانید: بسیاری از محصولات با نام‌های تجاری متفاوت، حاوی ترکیبات مشابهی هستند. اطمینان حاصل کنید که دوز بیش از حد از یک ماده فعال را دریافت نمی‌کنید.
داروهای ژنریک را در نظر بگیرید: داروهای ژنریک یا با برند فروشگاهی، اغلب به اندازه نمونه‌های برند گران‌قیمت‌تر مؤثرند و هزینه کمتری دارند.
از داروهای ترکیبی غیرضروری پرهیز کنید: اگر تنها یک یا دو علامت دارید، داروی تک‌علامت را انتخاب کنید تا از مصرف بی‌مورد داروهایی که نیاز ندارید، جلوگیری شود.
در موارد خاص با پزشک یا داروساز مشورت کنید:
سالمندان بالای ۶۵ سال
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن (مانند دیابت، فشار خون بالا، آسم، بیماری‌های قلبی یا کلیوی)
زنان باردار یا شیرده
کودکان زیر ۵ سال
افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
در نهایت، به یاد داشته باشید که بهترین داروی سرماخوردگی و آنفلوآنزا، همیشه آن چیزی نیست که در قفسه‌ها بیشتر دیده می‌شود، بلکه دارویی است که متناسب با علائم شما و بدون ایجاد عوارض جانبی ناخواسته، به بهبود حالتان کمک کند. علاوه بر مصرف دارو، استراحت کافی، نوشیدن مایعات فراوان و تغذیه مناسب، نقش حیاتی در بهبودی سریع‌تر دارند. اگر علائم شما شدید یا طولانی‌مدت شد، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
مجله زیبایی و سلامت دکتر آناهیتا کریمی
مطالب مرتبط
- تحقیقات جدید، فواید متفاوت پیاز قرمز و سفید را برای سلامتی آشکار کرد
- اولین ویزیت دندانپزشکی کودک: کلید سلامت مادام‌العمر دهان و دندان از یک‌سالگی
- تصویربرداری پزشکی بی‌مورد تهدید خاموش سلامت جامعه
- بیماران در صف نوبت‌دهی بیمارستان‌های دولتی و راهکارهای تأمین اجتماعی برای کاهش ازدحام
About the Author
