n00020322 b
پژوهشی جدید از دانشگاه کالیفرنیا ریورساید پرده از مکانیسمی برداشته است که نشان میدهد چرا روغن سویا، یکی از پرکاربردترین روغنهای پختوپز، میتواند منجر به افزایش قابلتوجه وزن شود. این تحقیق که بر روی موشها انجام شده، به جای خود روغن، مولکولهای مشتق از آن به نام اکسیلیپینها را بهعنوان عامل اصلی چاقی معرفی میکند و بر نقش پیچیده ژنتیک و رژیم غذایی مدرن در این پدیده تاکید دارد. این یافتهها، اهمیت بازنگری در الگوهای مصرف روغن سویا و توجه به کیفیت چربیهای دریافتی را بیش از پیش گوشزد میکند.
مولکولهای پنهان در روغن سویا: چگونه اکسیلیپینها چاقی را تحریک میکنند؟
بر اساس نتایج منتشر شده در ژورنال Journal of Lipid Research، مشکل اصلی از خود روغن سویا نیست، بلکه از ترکیباتی به نام اکسیلیپینها (Oxylipins) نشأت میگیرد. این مولکولهای مشتق از چربی که در بدن تولید میشوند، پتانسیل ایجاد التهاب، تغییرات در عملکرد کبد و دستکاری فعالیت ژنهای مرتبط با سوختوساز را دارند. پژوهشگران در آزمایشهای خود مشاهده کردند که اکثر موشهایی که با رژیم غذایی پرچرب حاوی روغن سویا تغذیه شده بودند، دچار افزایش وزن قابل توجهی شدند.
سازوکار کشفشده نشان میدهد که روغن سویا با افزایش تولید این اکسیلیپینها و تغییر نحوه پردازش اسید لینولئیک (یکی از اجزای اصلی روغن سویا) در واقع متابولیسم چربی را بازنویسی میکند. این تغییر، نه تنها پاسخهای التهابی را برمیانگیزد، بلکه مسیرهای کبدی را نیز تحت تأثیر قرار داده و منجر به افزایش ذخیره چربی و اختلال در تنظیم صحیح انرژی در بدن میشود. سونیا دیول، زیستپزشک و نویسنده مسئول این تحقیق، اشاره میکند: «این شاید اولین گام برای درک این موضوع باشد که چرا برخی افراد با رژیمهای سرشار از روغن سویا به سرعت چاق میشوند، در حالی که برخی دیگر چنین واکنشی نشان نمیدهند. ژنتیک و سبک غذایی مدرن احتمالاً در این میان نقش مهمی ایفا میکنند.»
رمزگشایی از نقش ژنتیک در چاقی ناشی از روغن سویا
بخش دیگری از این پژوهش به بررسی نقش حیاتی ژنتیک در پاسخ بدن به مصرف روغن سویا میپردازد. محققان گروه دیگری از موشها را که از لحاظ ژنتیکی اصلاح شده بودند، با رژیم غذایی کاملاً مشابه گروه اول تغذیه کردند. نکته قابل توجه این بود که این موشها، با وجود مصرف همان رژیم پرچرب حاوی روغن سویا، هیچ افزایش وزنی نشان ندادند.
این تفاوت حیرتانگیز به وجود نسخهای اندکی متفاوت از یک پروتئین کبدی در موشهای اصلاحشده برمیگشت. این پروتئین، که مسئول کنترل صدها ژن مرتبط با پردازش چربی و متابولیسم است، به موشها امکان میداد تا مسیرهای پردازش چربی را از تولید اکسیلیپینهای محرک چاقی منحرف کنند. این یافتهها حاکی از آن است که واکنش بدن به چربیهای رایج غذایی، از جمله روغن سویا، بسیار پیچیدهتر از آن چیزی است که قبلاً تصور میشد و عوامل ژنتیکی میتوانند نقش تعیینکنندهای در میزان حساسیت افراد به افزایش وزن ایفا کنند.
روغن سویا در رژیم غذایی امروز: چالشها و ملاحظات مرتبط با چاقی
روغن سویا به دلیل ارزان بودن و دسترسی آسان، یکی از متداولترین روغنها در صنایع غذایی و آشپزی خانگی است. این روغن سرشار از اسید لینولئیک است که نوعی اسید چرب امگا ۶ محسوب میشود. در حالی که امگا ۶ برای بدن ضروری است، عدم تعادل میان مصرف امگا ۶ و امگا ۳ (که در ماهیهای چرب و بذر کتان یافت میشود) میتواند به افزایش التهاب در بدن منجر شود. پژوهش اخیر دانشگاه کالیفرنیا ریورساید، زنگ خطری برای مصرف بالای روغن سویا، بهویژه در رژیمهای غذایی سرشار از غذاهای فراوریشده و فستفودها، محسوب میشود که اغلب مقادیر زیادی از این روغن را در خود جای دادهاند.
افزون بر نقش مستقیم در تولید اکسیلیپینهای مرتبط با چاقی، مصرف بیرویه روغنهای حاوی امگا ۶ بالا میتواند سایر جنبههای سلامت را نیز تحت تأثیر قرار دهد. برخی مطالعات نشان دادهاند که عدم تعادل در نسبت امگا ۶ به امگا ۳ میتواند با بیماریهای مزمن مانند بیماریهای قلبی-عروقی و اختلالات التهابی مرتبط باشد. این امر اهمیت توجه به ترکیب کلی رژیم غذایی و انتخاب هوشمندانه منابع چربی را دوچندان میکند.
توصیههای غذایی برای کنترل چاقی و مصرف روغن سویا: چشمانداز آینده
با توجه به یافتههای جدید درباره تأثیر روغن سویا بر چاقی، اتخاذ رویکردهای تغذیهای آگاهانه اهمیت فزایندهای پیدا میکند. هرچند دانشمندان تأکید میکنند که برای تأیید رابطه مستقیم این مولکولهای پنهان با چاقی در انسان، نیاز به مطالعات انسانی بیشتری وجود دارد، اما میتوان نکات کلی را برای یک رژیم غذایی سالمتر مد نظر قرار داد:
تنوع در منابع چربی: به جای اتکا به یک نوع روغن، از تنوع بیشتری در روغنهای سالم مانند روغن زیتون، روغن آووکادو و روغن کانولا استفاده کنید.
کاهش مصرف غذاهای فراوریشده: بسیاری از غذاهای آماده و بستهبندی شده حاوی مقادیر زیادی روغن سویا و سایر روغنهای گیاهی با اسید لینولئیک بالا هستند.
افزایش مصرف امگا ۳: منابعی مانند ماهیهای چرب (سالمون، ساردین)، بذر کتان و دانه چیا میتوانند به برقراری تعادل میان اسیدهای چرب امگا ۶ و امگا ۳ کمک کنند.
تغذیه بر پایه غذاهای کامل: سبزیجات، میوهها، غلات کامل، حبوبات و پروتئینهای بدون چربی باید ستون فقرات رژیم غذایی شما را تشکیل دهند.
این پژوهش جدید، افقهای تازهای را برای درک بهتر مکانیسمهای پیچیده چاقی و ارتباط آن با رژیم غذایی میگشاید. تحقیقات آینده بر روی انسانها میتواند به درک دقیقتری از این پدیده و ارائه راهکارهای تغذیهای شخصیسازیشدهتر برای مقابله با بحران جهانی چاقی منجر شود.
مجله زیبایی و سلامت دکتر آناهیتا کریمی
مطالب مرتبط
- تهران میزبان خبرگان جهانی در حوزه بیمارستانسازی میشود؛ فرصتی برای ارتقاء نظام سلامت کشور
- انجمن ققنوس، با اعزام تیم تخصصی، ۱۰۲ بیمار سوختگی در سیستان را تحت درمان قرار داد
- تحولات نوین در درمان HIV: زندگی طبیعی و توقف چرخه انتقال برای مبتلایان امکانپذیر شد
- محمد رئیسزاده بار دیگر سکاندار سازمان نظام پزشکی کشور شد
About the Author
