در گام بلندی برای علوم اعصاب و پزشکی، پژوهشگران دانشگاه کالج لندن با عرضه «کلاه اولتراسوند‌دار» مجهز به ۲۵۶ مبدل توانستند برای نخستین‌بار بدون جراحی، مدارهای عمقی مغز—از جمله تالاموس و گانگلیای پایه—را با دقتی کم‌سابقه تحریک یا مهار کنند. این فناوری مسیر درمان اختلالات مقاوم به روش‌های معمول مانند پارکینسون و افسردگی مزمن را متحول می‌کند.
چرا عمق مغز مهم است؟
ساختارهایی چون تالاموس نقش کلیدی در پردازش اطلاعات حسی و تعادل خلقی ایفا می‌کنند. تا پیش از این، دسترسی به آن‌ها تنها از طریق جراحی‌های پرخطر یا ابزارهای کم‌دقت میسر بود. حالا این کلاهِ نوآورانه با پرتوهای متمرکز اولتراسوند، ناحیه‌ای به اندازه یک ششم سانتی‌متر مکعب را هدف می‌گیرد—دقتی تا ۳۰ برابر بهتر از گزینه‌های کنونی.
چطور کار می‌کند؟
۱. پس از نصب کلاه و فیکس‌کردن سر با ماسک نرم، هر مبدل پرتو اولتراسوند خود را به نقطه‌ای دقیق در عمق مغز می‌فرستد. ۲. همزمان با fMRI، افزایش یا کاهش فعالیت نورون‌ها ثبت می‌شود تا تحریک شخصی‌سازی و فرایند درمان پیگیری شود.
این شیوه غیرتهاجمی تا ۴۰ دقیقه پس از هر جلسه نیز اثرات پایدار بر عملکرد عصبی برجای می‌گذارد، بدون آنکه بیمار تغییر آزاردهنده‌ای در ادراکش احساس کند.
چشم‌انداز بالینی و پژوهشی
هرچند هنوز مطالعات گسترده‌تری برای سنجش اثر بلندمدت ضروری است، اما ظرفیت‌های زیر نوید آینده‌ای دگرگون‌شده را می‌دهند:
- طرح‌های درمانی خانگی و کلینیکی با پشتیبانی از داده‌های آنی fMRI و ارزیابی AI
- اعمال کم‌خطر و مقرون‌به‌صرفه برای بیماران ناتوان از تحمل روش‌های جراحی
پروفسور بردلی تریبی می‌گوید: «ما با این ابزار، یک جعبه‌ابزار نوین در دست داریم که می‌تواند روابط علّی مدارهای مغزی را بی‌آنکه تیغ جراحی وارد شود، آشکار کند.» برای پژوهشگران علوم اعصاب و پزشکان اعصاب‌روان‌پزشکی، این کلاه نقطه عطفی است که تفاوت بین کشف‌ماندن و درمان‌پذیری را رقم می‌زند.
مجله زیبایی و سلامت دکتر آناهیتا کریمی
