با گسترش استفاده از ابزارهای دیجیتال در خانواده‌ها و افزایش عوامل محیطی تنش‌زا، متخصصان آسیب‌شناسی گفتار و زبان نسبت به تأثیر پنهان اما عمیق دو عامل استرس و استفاده زیاد از تلفن همراه در تأخیر رشد زبانی کودکان هشدار دادند.
به گزارش ایرنا، بررسی‌های پژوهشی نشان می‌دهد که استفاده مکرر از گوشی‌های هوشمند و قرار گرفتن کودک در محیط‌های پرتنش، می‌تواند تعامل کلامی با والدین را کاهش داده، توجه مشترک را مختل کرده و نهایتاً رشد واژگان و بیان کودک را با اختلال مواجه سازد. طبق آمارهای موجود، استفاده روزانه بیش از یک ساعت از گوشی یا تبلت در سنین ۲ تا ۵ سال، خطر بروز مشکلات بیانی را تا ۴۶ درصد افزایش می‌دهد و برای کودکان زیر ۱۸ ماه، ارتباط مستقیم با کاهش یادگیری واژگان دارد.
استرس نیز از دیگر عوامل مهم تأخیر گفتار است. فشارهای مالی، شغلی یا مشاجرات خانوادگی موجب کاهش کیفیت تعاملات بین والدین و کودک می‌شود و کودکان در معرض چنین شرایطی، بیشتر با خطر بروز لکنت زبان یا تأخیر در بیان روبه‌رو هستند. این مشکل به‌خصوص در بازه حساس سنی ۲ تا ۵ سالگی تشدید می‌شود.
متخصصان راهکارهایی برای کاهش این عوامل پیشنهاد داده‌اند. از جمله محدودسازی استفاده کودکان از صفحه‌نمایش‌ها، تعیین زمان‌های بدون گوشی برای والدین، جایگزینی فعالیت‌هایی مانند کتاب‌خوانی، نقاشی یا بازی‌های ساختنی مانند لگو که تقویت‌کننده مهارت‌های کلامی و شناختی هستند. همچنین استفاده از پرسش‌های باز در گفت‌وگو با کودک مانند «این اسباب‌بازی چه رنگیه» می‌تواند رشد زبانی را تحریک کند. مشاوره روانشناختی برای والدینی که درگیر استرس مزمن هستند نیز توصیه شده است.
والدین باید نسبت به نشانه‌های تأخیر گفتار و لکنت هوشیار باشند
هادی ترابی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اراک، با اشاره به مراحل رشد طبیعی زبان کودکان بیان کرد: کودکان از حدود شش‌ماهگی با تولید صدا وارد مرحله بابلینگ می‌شوند، در یک‌سالگی واژه‌گویی را آغاز کرده و تا ۱۸ ماهگی باید قادر به بیان ترکیبات دوکلمه‌ای باشند. رسیدن به دایره واژگان ۳۰۰ کلمه تا سن دو سالگی نیز انتظار می‌رود. هرگونه تأخیر در این روند باید توسط متخصصان گفتار درمانی مورد بررسی قرار گیرد.
ترابی عوامل محیطی، کم‌شنوایی، سندروم‌های ژنتیکی، اختلالات رشدی و اوتیسم را از جمله دلایل تأخیر گفتار برشمرد و درباره لکنت زبان توضیح داد: لکنت نوعی اختلال چندعاملی است که ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی، رشد شناختی و زبانی، محرک‌های محیطی مانند مشاجره‌های خانوادگی و حتی حوادث ناگهانی باشد. نوع رایج آن، لکنت رشدی، معمولاً بین دو تا پنج سالگی ظاهر می‌شود و نیازمند مداخله زودهنگام و تخصصی است.
وی ضمن هشدار نسبت به استفاده بیش از حد از تلفن همراه در کودکان خردسال، تأکید کرد که کودکان زیر ۱۸ ماه نباید در معرض صفحه‌نمایش قرار بگیرند و در گروه سنی ۲ تا ۵ سال نیز مصرف این ابزارها باید به کمتر از یک ساعت در روز محدود شود.
در پایان، ترابی توصیه‌هایی برای والدین ارائه کرد: هنگام گفت‌وگو با کودک از جملات ساده استفاده کنید، واژه‌های او را اصلاح نکنید، با آرامش پاسخ دهید و اجازه دهید کودک بدون فشار و اجبار صحبت کند. تشخیص زودهنگام و آغاز درمان در مراحل اولیه تأخیر گفتار، می‌تواند نقش کلیدی در بهبود تعامل اجتماعی کودک و پیشگیری از آسیب‌های آینده داشته باشد.
مجله زیبایی و پزشکی دکتر آناهیتا کریمی
