مناطق کم‌برخوردار نرخ باروری بالاتری دارند
مطالعات وزارت بهداشت نشان می‌دهد میانگین تمایل خانواده‌های ایرانی به داشتن فرزند ۲.۵ است، اما در عمل نرخ باروری به حدود ۱.۵ فرزند رسیده است. این شکاف بیانگر آن است که شرایط اقتصادی و اجتماعی مانع تحقق خواسته خانواده‌ها برای فرزندآوری بیشتر می‌شود.
کاهش نرخ باروری و پیامدهای آن
رضا سعیدی، سرپرست مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت، اعلام کرد که ایران طی چند دهه از نرخ باروری بیش از شش فرزند به ازای هر زن به کمتر از ۱.۵ فرزند رسیده است؛ در حالی که نرخ جایگزینی جمعیت باید بالاتر از دو باشد. این روند کاهشی، به‌ویژه در شهرستان‌های برخوردار کشور، منجر به رشد منفی جمعیت شده است.
تفاوت باروری در مناطق برخوردار و کم‌برخوردار
به گفته سعیدی، در حالی که مناطق برخوردار کشور با کاهش شدید نرخ باروری مواجه‌اند، مناطق کم‌برخوردار همچنان نرخ باروری بالاتری دارند. این تفاوت نشان می‌دهد که مسئله جمعیت تنها اقتصادی نیست و ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی عمیقی دارد. فرهنگ تک‌فرزندی و دوفرزندی، تغییر سبک زندگی و نگرش به خانواده از مهم‌ترین عوامل این تفاوت به شمار می‌رود.
موانع تحقق تمایل خانواده‌ها به فرزندآوری
با وجود تمایل خانواده‌های ایرانی به داشتن بیش از دو فرزند، عوامل متعددی مانع تحقق این خواسته می‌شوند:
- نبود قوانین حمایتی کافی برای خانواده‌ها
- فشارهای اقتصادی و هزینه‌های بالای زندگی
- کمبود زیرساخت‌های اجتماعی برای اشتغال و تحصیل زنان
این شرایط باعث شده است که میانگین تمایل به ۲.۵ فرزند در عمل به ۱.۵ فرزند کاهش یابد.
ضرورت ایجاد محیط‌های دوستدار خانواده
سعیدی تأکید کرد همان‌طور که بیمارستان‌های دوستدار مادر و کودک وجود دارد، باید محیط‌های کاری دوستدار خانواده نیز ایجاد شود تا زنان شاغل بتوانند میان مسئولیت‌های خانوادگی و شغلی تعادل برقرار کنند. او همچنین یادآور شد که از ۷۳ ماده قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، ۴۳ ماده به وزارت بهداشت مربوط است که مسئولیت سنگینی بر دوش نظام سلامت قرار می‌دهد.
اقدامات فرهنگی برای ترویج فرزندآوری
در ستاد جوانی جمعیت وزارت بهداشت، دو برنامه فرهنگی مهم به تصویب رسیده است:
- برگزاری جشنواره فیلم جمعیت و سلامت
- اجرای پویش فرهنگی «ایران جوان»
این اقدامات با هدف استفاده از ظرفیت هنر و رسانه برای ترویج فرهنگ خانواده‌محور و ارتقای آگاهی عمومی طراحی شده‌اند.
جمع‌بندی
کارشناسان معتقدند بازگشت به فرهنگ خانواده‌محور و افزایش نرخ باروری نیازمند صبر، استمرار و اصلاحات فرهنگی عمیق است. همان‌گونه که فرهنگ تک‌فرزندی طی سال‌ها شکل گرفت، تغییر این نگرش نیز زمان‌بر خواهد بود. تمرکز بر علت‌های اصلی کاهش جمعیت و ایجاد بسترهای حمایتی می‌تواند مسیر پویایی جمعیت ایران را هموار کند.
About the Author
